Czy wiesz co to jest terapia miofunkcjonalna i dlaczego jest ona ważna dla stabilnego wyleczenia Twojej wady zgryzu?
Terapia miofunkcjonalna to część terapii logopedycznej. Wiele osób myśli, że to „coś innego, coś więcej”, a tak naprawdę obecnie wykorzystuje ją w leczeniu większość logopedów. Panuje mit mówiący, że praca nad mięśniami narządu orofacjalnego to mioterapia, a nad wymową to logopedia, natomiast tak naprawdę jest to połączone i stanowi całość.
Czym jest część pracy logopedy, którą nazywamy terapią miofunkcjonalną?
To trening prawidłowego napięcia mięśniowego w jamie ustnej i praca nad podstawowymi funkcjami narządu orofacjalnego (języka, mięśni warg, policzków itp.) Terapia miofuncjonalna stanowi podstawę całej terapii logopedycznej. Zanim logopeda zacznie ćwiczyć z pacjentem wywoływanie głosek, najpierw musi sprawdzić stan mięśni jamy ustnej i gdy stwierdza nieprawidłowości musi ustabilizować ich właściwy balans.
Prof. dr hab. Danuta Pluta-Wojciechowska – jedna z wiodących logopedów w Polsce wymienia funkcje prymarne i sekundarne narządu orofacjalnego. Te pierwsze to oddychanie, połykanie, gryzienie, żucie, pozycję spoczynkową języka, żuchwy i warg oraz wiele innych procesów zachodzących w narządzie artykulacyjnym. To właśnie ten fundament, nad którym zawsze najpierw trzeba pracować i co stanowi w ogólnym pojęciu „mioterapię”.
Z punktu widzenia wymowy, dopiero po wyćwiczeniu prawidłowej postawy jamy ustnej „good oral posture” i ustabilizowaniu właściwego napięcia mięśniowego w jamie ustnej, logopeda może przejść do pracy z pacjentem nad funkcjami sekundarnymi, czyli do pracy nad wymową. W przeciwnym razie, jeżeli praca mięśni nie jest uporządkowana, to nie będą one wiedziały jak właściwie poruszać się do artykulacji.
Jak terapia miofunkcjonalna połączona jest z leczeniem ortodontycznym?
Pacjenci ortodontyczni także powinni być poddani terapii miofunkcjonalnej. Należy wiedzieć, że leczenie aparatem może nie dawać dobrych efektów, jeśli pacjent ma również nieprawidłowości w napięciach mięśniowych jamy ustnej i funkcjonowaniu narządu orofacjalnego. Siły wytwarzane przez język, mięśnie ust czy policzków oddziałują na zęby. Jeśli są one nieprawidłowe wpływają na powstawanie wady zgryzu i krzywienie się zębów. U pacjenta, u którego nie zostanie skorygowana nieprawidłowa pozycja narządów jamy ustnej, po zakończeniu terapii ortodontycznej wada zgryzu będzie wracać.
Co to jest prawidłowa postawa jamy ustnej tzw. „good oral posture”?
Na prawidłową postawę jamy ustnej, tzw.”good oral posture” składa się prawidłowa pozycja spoczynkowa języka, warg i żuchwy. Są one ze sobą powiązane i stanowią całość, ponieważ jeśli postawa jednej z tych części będzie nieprawidłowa, będzie wpływała na resztę.
Prawidłowa postawa jamy ustnej zakłada, że gdy nie mówimy, ani nie jemy nasze wargi są ze sobą zetknięte, zęby delikatnie złączone, a język leży szeroko rozłożony na podniebieniu, schowany za górny łuk zębowy.
Tylko taka postawa od pierwszych dni życia warunkuje prawidłowe oddychanie, żucie, połykanie, a w konsekwencji także wymowę oraz prawidłowy rozwój zgryzu.
Kiedy zgłosić się do mioterapeuty?
Każdy powinien więc zgłosić się do logopedy, jeżeli obserwuje u siebie lub u np. u swojego dziecka:
- oddychanie przez usta – wargi są rozchylone i pobór powietrza następuje przez usta, a nie przez nos,
- złą pozycję spoczynkową języka – leży on na dnie jamy ustnej albo opiera się o zęby dolne czy górne,
- żucie lub odgryzanie pokarmów ciągle tylko jedną stroną,
- tłoczenie języka między zęby podczas mówienia i potocznie zwane seplenienie.
Jak wygląda mioterapia
Podstawą mioterapii jest wizyta diagnostyczna. Na niej logopeda ocenia poprawność funkcjonowania części narządu orofacjalnego, czyli sprawdza jak działa podniebienie miękkie, wargi, żuchwa i język. Obserwuje też, czy nie występują asymetrie oraz nieprawidłowe napięcie mięśniowe. Każdy z tych elementów rozdziela na poszczególne funkcje mięśni i sprawdza, czy mają one takie kompetencje, jakie powinny mieć do zachowania prawidłowych pozycji.
Logopeda sprawdza też, jak te części współpracują ze sobą podczas ich funkcji, czyli co się dzieje z wargami, żuchwą i językiem podczas przełykania, gryzienia, żucia oraz oddychania i oczywiście jak one funkcjonują podczas mówienia. Podczas takiej konsultacji pacjent ma również za zadanie spożywanie jedzenia i picia po to, aby terapeuta mógł zaobserwować czynności połykania i żucia w naturalnych sytuacjach.
Na tej podstawie logopeda może postawić diagnozę i rozpocząć mioterapię. W pierwszym kroku praca obejmuje naukę prawidłowego oddychania i pozycji spoczynkowej jamy ustnej. Odbywa się to jednocześnie. Terapia polega na wykonywaniu różnych ćwiczeń, które ulepszają sprawność poszczególnych mięśni narządu orofacjalnego. Gdy balans mięśniowy jest ustabilizowany, terapia wchodzi na kolejny level, który obejmuje ćwiczenia połykania, gryzienia oraz żucia. Kiedy te funkcje są opracowane zwieńczeniem terapii logopedycznej jest korekta głosek.
Mioterapia w klinice L’experta to zwykle cotygodniowe spotkania z terapeutą. Taki model pozwala nam regularnie obserwować pacjenta i jego postępy i w razie potrzeby szybko korygować pracę tak, aby utrwalała się prawidłowa postawa i funkcje jego narządu orofacjalnego. Można to porównać do treningu na siłowni. Jeżeli ćwiczymy bez nadzoru trenera i robimy to źle, to możemy sobie zaszkodzić. Logopeda w trakcie spotkań nadaje kierunek terapii, kontroluje poprawność wykonywanych ćwiczeń, dodaje nowe i ocenia co jeszcze jest do poprawy.
Nie wystarczą jednak same spotkania z logopedą. Aby mioterapia była skuteczna, pacjent dostaje też listę ćwiczeń do domu, które musi wykonywać jak najczęściej, co określa terapeuta. Regularność i ilość powtórzeń są bardzo ważne, ponieważ tylko tak możemy wypracować mięśnie. Jeśli nie powtarzamy ćwiczeń regularnie w domu, terapia nie postępuje.
Właściwe napięcie mięśniowe i pozycja jamy ustnej wymagają ustabilizowania. Po uzyskaniu prawidłowego ruchu mięśni, ważna jest jego automatyzacja. Praca nad tym trwa dość długo, do mementu, aż pacjent podświadomie, bez przypominania i ciągłego sprawdzania ma zamknięte usta i język na podniebieniu.
Współpraca logopedy i ortodonty
Tak naprawdę każdy pacjent, który podejmuje leczenie ortodontyczne, też powinien być zakwalifikowany przez logopedę do mioterapii.
Współpraca logopedy i ortodonty jest bardzo cenna i w zasadzie nieodzowna, ponieważ terapia logopedyczna nie ustabilizuje się bez właściwego zgryzu, a terapia ortodontyczna nie przyniesie trwałych efektów bez pracy nad mięśniami. Specjaliści obu tych dziedzin razem dążą do uzyskania nie tylko prawidłowej wymowy i zgryzu, ale i prawidłowych funkcji jamy ustnej, w tym oddychania, co jest niezwykle ważne dla holistycznego zdrowia pacjenta.
Jak wygląda taka holistyczna terapia i korelacja logopedy i ortodonty? Wszystko zaczyna się od diagnozy po obu stronach i wspólnego planu leczenia. W klinice L’experta mamy ten komfort, że współpracujemy na miejscu, jako zespół. Mamy możliwość razem oceniać pacjenta i wymieniać się spostrzeżeniami, a także płynnie konsultować w trakcie terapii. To idealna sytuacja!
Kolejność postępowania terapeutycznego jest tak naprawdę zależna od indywidualnych planów leczenia.
Terapia powinna zacząć się od spotkania z logopedą, jeżeli jest wskazanie do podcięcia wędzidełka.
Potem pałeczkę przejmują logopeda z etapem reedukacji postawy mięśni, postawy jamy ustnej i funkcji prymarnych oraz równolegle ortodonta.
Jeżeli ortodonta planuje poszerzanie szczęki u dziecka np. bioblokami, logopeda ma pewne utrudnienie z pracą nad kolejnym etapem, czyli nad wymową głosek, ponieważ do tego potrzebne jest miejsce do artykulacji w postaci podniebienia, na którym znajduje się ten typ aparatu. W takim przypadku logopeda z pracą nad wymową czeka do zakończenia etapu poszerzania szczęki, co trwa kilka miesięcy. Natomiast, jeżeli pacjent nosi aparat stały, można od razu prowadzić równolegle terapię logopedyczną i ortodontyczną.
To co również jest istotne to fakt, że jeżeli pacjenta czeka długie leczenie ortodontyczne, dłuższe niż mioterapia, po ściągnięciu aparatu powinien wrócić na kontrolę do logopedy, ponieważ zmieniają się warunki zgryzowe i anatomiczne w jego jamie ustnej i mięśnie mogą dążyć do swoich innych kompensacji. Wskazana jest więc kontrola i w razie potrzeby korekta wypracowanych wcześniej pozycji na zmienionych warunkach ustno-twarzowych.
